Uzyskanie orzeczenia, w którym sąd zobowiąże rodzica do płacenia alimentów na dziecko, to dopiero pierwszy możliwy etap dochodzenia świadczeń alimentacyjnych. Niestety wielu rodziców pomimo orzeczenia i ciążącego na nich obowiązku alimentacyjnego, alimentów nadal nie płaci. Cierpi na tym dziecko niesolidnego rodzica, bo wielokrotnie jest to związane z ograniczeniem dla dziecka możliwości rozwoju i zaspokojenia potrzeb wyższych, a w skrajnych wypadkach i potrzeb podstawowych. Cierpi na tym również i drugi z rodziców, na którego barkach w całości pozostaje utrzymanie dziecka.
Jak już wcześniej wspomniano, początkiem postępowania z niesolidnym rodzicem jest uzyskanie przeciwko niemu tytułu, z którego wynika obowiązek łożenia na dziecko. W sytuacji, gdy taki tytuł już posiadamy, rozpoczyna się etap egzekucji.
By zgłosić się do komornika ze stosownym wnioskiem, niezbędne jest posiadanie tytułu wykonawczego, bowiem komornik może prowadzić postępowanie egzekucyjne tylko i wyłącznie w oparciu o ww. tytuł. Wymaga wyjaśnienia, iż tytuł wykonawczy składa się z dwóch części i nie zawsze w całości musi pochodzić od sądu. Pierwsza część – tytuł egzekucyjny – to przede wszystkim wyrok sądu lub postanowienie, ale także ugoda lub, co ważne, również akt notarialny, w którym rodzic poddał się egzekucji i obejmujący obowiązek zapłaty. Nadana przez sąd na tytuł egzekucyjny klauzula wykonalności czyni z niej tytuł wykonawczy. Jednocześnie sąd, nadając klauzulę, stwierdza prawomocność lub natychmiastową wykonalność orzeczenia, bądź na akcie notarialnym jego wykonalność. To oznacza, iż nie zawsze posiadając wyrok czy ugodę sądową będziemy mogli udać się od razu do komornika, bowiem konieczne jest jeszcze nadanie przez sąd klauzuli wykonalności – jest to element niezbędny, by komornik mógł prowadzić postępowanie. Regułą jest, że na orzeczenia zasądzające alimenty sąd nadaje klauzulę wykonalności z urzędu, zgodnie z art. 1082 k.p.c., jednakże przed wysłaniem orzeczenia do komornika warto to zweryfikować, a w przypadku, gdy jednak klauzula nie została nadana, zwrócić się do sądu ze stosownym wnioskiem.
Komornik sądowy
Właściwy etap egzekucji rozpoczyna się, gdy wraz z oryginałem tytułu wykonawczego i wnioskiem o wszczęcie postępowania egzekucyjnego zgłosimy się do komornika sądowego, przy czym nie ma różnicy czy jest to osobista wizyta, czy też przesłanie ww. dokumentów na adres kancelarii komorniczej.
Wspomnieć tu należy, iż w postępowaniu egzekucyjnym zmienia się nomenklatura nazewnictwa stron, zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego. I tak niesolidny rodzic nazywany jest dłużnikiem, natomiast dziecko, na rzecz którego ma być prowadzone postępowanie – wierzycielem. Właściwym do prowadzenia postępowania egzekucyjnego jest komornik miejsca zamieszkania dłużnika, jednakże w przypadku alimentów występuje właściwość przemienna, i zgodnie z art. 1081 § 1 k.p.c. wniosek taki można złożyć również do komornika właściwego ze względu na miejsce zamieszkania wierzyciela.
We wniosku egzekucyjnym należy dokładnie określić strony postępowania, nadto wskazać kwotę, jaką komornik będzie zobowiązany egzekwować. W przypadku posiadania wiedzy o: majątku dłużnika, rachunkach bankowych, bądź inwestycyjnych, aktualnym miejscu pracy, warto te informacje również wskazać komornikowi we wniosku egzekucyjnym, przy czym należy zaznaczyć, iż nie są to wymogi formalne wniosku egzekucyjnego. Komornik bowiem z urzędu prowadzi czynności mające na celu odnalezienie majątku dłużnika, jednakże mogą one znacznie przyspieszyć ustalenia i czynności organu egzekucyjnego, czyli przyczynić się do skuteczności jego działań.
Należy podkreślić, iż egzekucja świadczeń alimentacyjnych nie jest zbyt łatwa dla komorników sądowych, a wiele egzekucji o świadczenia alimentacyjne okazuje się bezskutecznych. Wbrew potocznej opinii nie jest to tylko niedbałość po stronie komorników traktujących sprawy alimentacyjne mniej priorytetowo. Niestety duża liczba dłużników alimentacyjnych celowo wyzbywa się swego majątku lub go ukrywa, podejmuje pracę bez jakiejkolwiek umowy, bądź poza granicami kraju i znajduje się tym samym poza jurysdykcją komornika. Takie zachowanie niestety często spotyka się ze społeczną akceptacją, w szczególności mniejszych pracodawców, którzy uczestniczą w procederze i również dla swojej korzyści przyjmują celowo pracowników nieformalnie, lub też część wynagrodzenia wypłacają pokątnie.
Ustawodawca traktuje egzekucję roszczeń alimentacyjnych priorytetowo, dlatego zobowiązał komornika na podstawie art. 1086 § 2 k.p.c., by przeprowadzał w każdej sprawie alimentacyjnej swe czynności z urzędu, nadto w okresach nie dłuższych niż 6 miesięcy. W sytuacji gdy czynności powyższe okażą się bezskuteczne, komornik zobowiązany jest zwrócić się do organów Policji, by ta przeprowadziła dodatkowe czynności w celu ustalenia miejsca zamieszkania i miejsca pracy dłużnika. W sytuacji zaś, gdy zaległość dłużnika przekroczy 6 miesięcy, komornik obowiązany jest zwrócić się do Krajowego Rejestru Sądowego z wnioskiem o wpis nierzetelnego rodzica do rejestru dłużników niewypłacalnych, a ponadto komornik obowiązany jest zwrócić się do właściwego sądu z wnioskiem o wyjawienie majątku dłużnika.
Odpowiedzialność karna
Niestety powyższe działania komornika, organów Policji lub sądu nie zawsze przynoszą rezultaty. Dlatego ustawodawca wprowadził przepis represyjny do kodeksu karnego mający na celu zdyscyplinowanie nierzetelnego rodzica. Zgodnie z art. 209 kodeksu karnego za uchylającego się od wykonania obowiązku alimentacyjnego ustawodawca uznaje taką osobę, na której obowiązek ciąży orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem, albo inną umową, a łączna wysokość zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych. Powyższe zaniechanie takiego rodzica jest występkiem zagrożonym karą grzywny, ograniczenia wolności, albo pozbawienia wolności do roku w przypadku niekwalifikowanym, a ściganie takiego przestępstwa następuje na wniosek pokrzywdzonego, organu pomocy społecznej lub komornika sądowego, a gdy uprawnionemu wypłacane są świadczenia rodzinne, ściganie następuje z urzędu.
Fundusz Alimentacyjny
Należy tu wspomnieć, iż ustawodawca dla zabezpieczenia materialnego uprawnionych do alimentów przewidział i takie sytuacje, gdy organy do tego powołane nie przymuszą nierzetelnego rodzica do łożenia na dziecko i egzekucja okaże się bezskuteczna. Wierzycielowi w takim przypadku przysługuje uprawnienie do ubiegania się z Funduszu Alimentacyjnego o przyznanie świadczenia. Za egzekucję bezskuteczną uznaje się taką, gdy w okresie dwóch miesięcy przed złożeniem wniosku o świadczenie z Funduszu Alimentacyjnego komornik nie wyegzekwował pełnej należności z tytułu zaległych i bieżących zobowiązań alimentacyjnych od dłużnika. Komornik na powyższą okoliczność sporządza zaświadczenie o bezskuteczności, na wniosek złożony przez wierzyciela lub przez organ uprawniony do wypłaty świadczeń.
Zasadą jest, iż świadczenia z Funduszu przysługują dziecku do ukończenia przez nie 18 lat. Świadczenia przysługują również na dzieci starsze, maksymalnie do ukończenia 25 lat pod warunkiem, że dziecko uczy się w szkole lub szkole wyższej. W przypadku, gdy dziecko posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności, świadczenia przysługują bez względu na wiek dziecka.
Obecnie prawo do świadczenia z Funduszu przysługuje, jeżeli przeciętny miesięczny dochód netto na osobę w rodzinie w roku poprzedzającym okres świadczeniowy nie przekracza 725 zł. Przy czym warto tu zaznaczyć, iż dziecko, które ma zasądzone alimenty, nie musi być wychowywane przez rodzica samotnie. Prawo do świadczenia z Funduszu przysługuje bowiem także na dzieci wychowywane przez rodzica, który zawarł kolejny związek małżeński lub żyje w nieformalnym związku. Prawo takie przysługuje również, gdy jeden z małżonków nie płaci zasądzonych alimentów. W takim przypadku rodzic zobowiązany do alimentacji nie jest wliczany do składu rodziny, więc jego dochód nie jest brany pod uwagę przy ustalaniu czy rodzina ma prawo do świadczenia z Funduszu.
Uprawnionemu przysługują świadczenia w kwocie bieżąco zasądzonych alimentów, jednakże maksymalnie nie mogą wynieść więcej niż po 500 zł na każde z uprawnionych do alimentów dzieci.
Jacek Pałka
adwokat
www.mecenaspalka.pl