Jak uzyskać alimenty na dziecko? I krok (etap sądowy) | Kancelaria Adwokacka Adwokat Jacek Pałka

Gdy rodzice dziecka rozstaną się, bardzo często powstaje problem łożenia środków pieniężnych przez rodzica, z którym dziecko nie pozostało. Niestety często spotykana jest sytuacja, iż taki ojciec czy matka zapominają, że utrzymanie małoletniego kosztuje i oboje z rodziców powinni przyczyniać się jego do utrzymania. Dziecko bowiem ma swoje potrzeby, tzw. potrzeby podstawowe, jak: żywność, ubrania, pieluchy, środki higieny, a w miarę dorastania jego potrzeby rosną. Dziecko potrzebuje m.in. wyjścia do kina, teatru czy na koncert, a także choćby kupna książek. Dodatkowo pojawiają się pragnienia nabywania przez dzieci rzeczy niekoniecznie niezbędnych, jednakże pozwalających prawidłowo funkcjonować w grupie rówieśniczej, np.: telefonu komórkowego, kosmetyków, gier komputerowych.

Należy podkreślić, iż obowiązek utrzymywania dziecka i zaspokajania jego potrzeb materialnych oraz zapewniania mu wsparcia duchowego ciąży na obojgu rodzicach, a wynika to z art. 87 oraz 128 i 133 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z dnia 25 lutego 1964 r. (Dz.U.2017.682 j.t.).

W większości przypadków rodzice po rozstaniu nie zrywają kontaktu z dzieckiem, a nawet w tak skrajnej sytuacji, gdy nie interesują się losem dziecka, powinni łożyć na jego utrzymanie. W sytuacji, gdy tak się nie staje i jeden z rodziców uchyla się od łożenia na swoje dziecko, obowiązek ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania małoletniego ustala sąd. Kodeks rodzinny i opiekuńczy rozróżnia dwie możliwości pochodzenia dziecka i sposób dochodzenia roszczeń alimentacyjnych. Pierwsza, gdy dziecko pochodzi ze związku małżeńskiego oraz druga – ze związku pozamałżeńskiego.

1. Sytuacja, gdy rodzice byli małżeństwem i rozstali się. Wówczas możemy mieć do czynienia z trzema przypadkami:
  1. Pierwszy, gdy rodzice powzięli decyzję o rozstaniu się i jednocześnie oboje lub jedno z nich złożyło pozew o rozwód.
    Zgodnie z właściwością ogólną sądem do rozwiązania małżeństwa przez rozwód jest sąd okręgowy (jako sąd w pierwszej instancji). Według właściwości miejscowej pozew o rozwód należy złożyć w sądzie, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu. W sytuacji, gdy żaden z małżonków już tam nie zamieszkuje wyłącznie właściwym jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a jeżeli i ta podstawa nie występuje – właściwym jest sąd miejsca zamieszkania powoda. W pozwie rozwodowym lub w odpowiedzi na pozew należy wskazać wysokość alimentów jakie druga strona ma ponosić na dziecko. Jednocześnie niezbędne jest wykazanie możliwości finansowych strony przeciwnej oraz kosztów, jakie będą niezbędne na utrzymanie dziecka. Orzekając rozwód zgodnie z art. 58 k.r.o. sąd ma obowiązek jednocześnie orzec o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków oraz ich kontaktów z dzieckiem, a także orzec w jakiej wysokości każdy z małżonków będzie obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka.
  2. Z drugim przypadkiem mamy do czynienia, gdy rodzice powzięli decyzję o rozstaniu i oboje lub jedno z nich złożyło pozew o separację.
    Sądem właściwym do orzekania o separacji jest podobnie jak w sprawie o rozwód sąd okręgowy miejsca ostatniego zamieszkania, jeżeli choć jedno z małżonków w okręgu tym jeszcze ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu, a w przypadku gdy żaden z małżonków nie zamieszkuje wyłącznie właściwym jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a jeżeli i taka podstawa nie występuje – właściwym jest sąd miejsca zamieszkania powoda. W pozwie o separację lub w odpowiedzi na pozew należy wskazać wysokość alimentów, jakie druga strona ma ponosić na dziecko. Jednocześnie niezbędne jest wykazanie możliwości finansowych strony przeciwnej oraz kosztów, jakie będą niezbędne na utrzymanie dziecka. Podobnie jak i w sprawie o rozwód, sąd orzekając o separacji małżonków stosownie do art. 61³§ 1 k.r.o. w związku z art. 58 k.r.o. jest obowiązany orzec o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków oraz ich kontaktów z dzieckiem, a także orzec w jakiej wysokości każdy z małżonków będzie obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka.
  W obu powyższych przypadkach w pozwie o rozwód lub separację warto dodatkowo złożyć wniosek o przyczynianie się do zaspokajania potrzeb rodziny przez małżonka na czas trwania postępowania o rozwód lub separację (tzw. koszty utrzymania rodziny).
  
  W takiej sytuacji można dochodzić określonej kwoty, której wysokość będzie odpowiadała możliwościom zarobkowym pozwanego małżonka, a która jednocześnie będzie zaspokajała potrzeby rodziny na czas trwania sprawy. W wypadku złożenia takiego wniosku wskazuje się jedną kwotę na łączne utrzymanie małżonka i dziecka. W uzasadnieniu zaś takiego wniosku należy wyliczyć koszty utrzymania domu, m.in. wszystkie rachunki ponoszone na dom, a także inne koszty domowe, tj. koszty nauki, przedszkola, dodatkowych zajęć, koszty leczenia czy opłat stałych itp. Należy dodatkowo wskazać źródło i wysokość dochodów swoich jak i małżonka, bowiem sąd ustalając wysokość środków utrzymania ma obowiązek uwzględnić fakt, iż małżonkowie oraz ich dzieci mają co do zasady prawo do podobnej stopy życiowej.
  - 1. Trzeci przypadek występuje, gdy małżonkowie faktycznie się rozstali, a jednocześnie żaden z nich nie decyduje się na wniesienie sprawy o rozwód lub separację – alimenty na dziecko.
      W powyższej sytuacji opiekun, na którego faktycznym utrzymaniu pozostaje dziecko, ma uprawnienie do wystąpienia w imieniu małoletniego z powództwem o ustalenie obowiązku alimentacyjnego (pozew o alimenty) przeciwko drugiemu z rodziców. Inna jest w takim przypadku właściwość sądu w porównaniu z pierwszym i drugim przypadkiem zarówno rzeczowa jak i miejscowa. Powództwo o alimenty składa się w takiej sytuacji do sądu rejonowego (jako sądu pierwszej instancji) miejsca zamieszkania pozwanego (art. 27 k.p.c.) lub miejsca zamieszkania osoby uprawnionej (32 k.p.c.). Właściwość miejscowa jest w takim przypadku przemienna, czyli powództwo można wytoczyć w miejscu zamieszkania rodzica obowiązanego do alimentacji lub miejsca zamieszkania dziecka uprawnionego do alimentacji. Należy przy tym zaznaczyć, iż strona dochodząca świadczeń alimentacyjnych jest zwolniona z opłaty sądowej zgodnie z art. 96 ust. 1 pkt 2 ustawy o kosztach sądowych. W pozwie takim należy wskazać wysokość dochodzonych alimentów oraz podobnie jak w powyższych przypadkach wykazać, jakie są bieżące koszty utrzymania dziecka oraz jakie są możliwości zarobkowe pozwanego rodzica. Przy czym należy zwrócić uwagę, iż sąd badając tę sytuację, winien zwrócić uwagę nie na faktyczne zarobki pozywanego rodzica, które są nieraz zaniżone, ale jakie dochody może osiągnąć małżonek przy założeniu, że dokłada wszelkich starań i wykorzystuje w pełni swe możliwości zarobkowe, a istniejące warunki społeczno-gospodarcze i ważne przyczyny takiemu wykorzystaniu nie stoją na przeszkodzie.
2. Gdy rodzice nie są małżeństwem.
  Od chwili urodzenia się dziecka pozamałżeńskiego rodzice obowiązani są identycznie jak w związku małżeńskim zapewnić mu utrzymanie na takiej samej stopie, na jakiej sami żyją. Wobec powyższego opiekun, na którego utrzymaniu dziecko się znajduje, ma prawo w imieniu dziecka wystąpić do sądu o ustalenie obowiązku alimentacyjnego w stosunku do rodzica, który nie łoży na utrzymanie dziecka.
  1. W pierwszej sytuacji mamy do czynienia, gdy ojciec nie uznał dziecka.
    W pozwie o uznanie ojcostwa dziecka można jednocześnie złożyć wniosek o ustalenie obowiązku alimentacyjnego przez domniemanego ojca dziecka (art. 143 k.r.o). Sąd w przypadku ustalenia, że pozwany mężczyzna jest ojcem dziecka, jednocześnie orzeknie o obowiązku alimentacyjnym ojca dziecka względem małoletniego. Powództwo o ustalenie ojcostwa należy złożyć do sądu rejonowego w miejscu zamieszkania domniemanego ojca dziecka lub miejsca zamieszkania uprawnionego dziecka. Pozew taki stosownie do art. 96 ust. 1 pkt 1 ustawy o kosztach sądowych jest zwolniony z opłaty sądowej. Dodatkowo w pozwie takim należy wskazać wysokość dochodzonych alimentów a także, podobnie jak w powyższych przypadkach, wykazać jakie są bieżące koszty utrzymania dziecka oraz jakie są możliwości zarobkowe pozwanego.
  2. Druga sytuacja występuje, gdy dziecko jest uznane
    Powyższy przypadek jest mniej skomplikowany pod względem prawnym, bowiem wystarczy złożenie pozwu o ustalenie obowiązku alimentacyjnego od rodzica, który nie utrzymuje dziecka. Identyczna jest w takim przypadku właściwość sądu w porównaniu z pierwszym przypadkiem. Powództwo o alimenty składa się bowiem do sądu rejonowego (jako sądu pierwszej instancji) miejsca zamieszkania pozwanego (art. 27 k.p.c.) lub miejsca zamieszkania osoby uprawnionej (32 k.p.c.). Właściwość miejscowa jest w takim przypadku przemienna, czyli powództwo można wytoczyć w miejscu zamieszkania rodzica obowiązanego do alimentacji lub miejsca zamieszkania dziecka uprawnionego do alimentacji. Co ważne, strona dochodząca świadczeń alimentacyjnych jest zwolniona z opłaty sądowej zgodnie z art. 96 ust. 1 pkt 2 ustawy o kosztach sądowych, a w pozwie tym należy wskazać wysokość dochodzonych alimentów oraz wykazać, jakie są bieżące koszty utrzymania dziecka i jakie są możliwości zarobkowe pozwanego, o czym była mowa wyżej.
  Warto pamiętać, iż w każdej sytuacji alimenty można dochodzić za okres trzech lat wstecz stosownie do art. 137 k.r.o.

Pobocznym wątkiem, o którym warto wspomnieć, jest możliwość wystąpienia z powództwem na rzecz matki dziecka.

1. Ojciec dziecka bowiem obowiązany jest przyczynić się w rozmiarze odpowiadającym okolicznościom do pokrycia wydatków związanych z ciążą i porodem oraz kosztów trzymiesięcznego utrzymania matki w okresie porodu. Z ważnych zaś powodów matka może żądać udziału ojca w kosztach swego utrzymania przez czas dłuższy niż trzy miesiące, gdy wskutek ciąży lub porodu matka poniosła inne konieczne wydatki albo szczególne straty majątkowe, może ona żądać, ażeby ojciec pokrył odpowiednią część tych wydatków lub strat. Roszczenia powyższe przysługują matce nawet w wypadku, gdy dziecko urodziło się nieżywe (art. 141 § 1 k.r.o).
2. W przypadku zaś, gdy ojcostwo mężczyzny niebędącego mężem matki zostało uwiarygodnione, matka może żądać, ażeby mężczyzna ten jeszcze przed urodzeniem się dziecka wyłożył odpowiednią sumę pieniężną na koszty utrzymania matki przez trzy miesiące w okresie porodu oraz na koszty utrzymania dziecka przez pierwsze trzy miesiące po urodzeniu (art. 142 k.r.o.).

Należy mieć na uwadze, iż w sprawach o alimenty nie występuje powaga rzeczy osądzonej a wysokość zasądzonych alimentów nie jest ostateczna. W sytuacji, gdy potrzeby życiowe dziecka się zwiększą lub możliwości zarobkowe rodzica obciążonego alimentami się z zwiększą, istnieje możliwość wystąpienia do sądu z pozwem o podwyższenie alimentów. Dodatkowo może wystąpić sytuacja odwrotna, gdy potrzeby życiowe dziecka się zmniejszą lub sytuacja bytowa rodzica obciążonego alimentami się znacznie zmieni na niekorzyść istnieje możliwość wystąpienia do sądu z pozwem o obniżenie obowiązku alimentacyjnego (obniżenie alimentów).

Wraz z pozwem o ustalenie obowiązku alimentacyjnego warto jednocześnie złożyć wniosek o zabezpieczenie roszczeń alimentacyjnych. Proces sądowy bowiem może potrwać co najmniej kilka miesięcy, a przez ten czas pozwany rodzic zobowiązany będzie już do płacenia alimentów na dziecko o czym bliżej napisano w kolejnym artykule Zabezpieczenie roszczeń alimentacyjnych – krok wyprzedzający.

Pozew o alimenty z pozoru jest prostym pismem procesowym, jednakże diabeł tkwi w szczegółach i tylko profesjonalny pełnomocnik zapewni Państwu odpowiednią pomoc prawną.

Jacek Pałka
adwokat
www.mecenaspalka.pl